Çinlilerin milattan 2500 yıl önce, (günümüzde Büyükelçi denilen) delegeleri tam yetki ile donatarak diğer devletlere gönderdikleri ve Çin devleti adına müzakerelerde bulundukları bilinmektedir. M.Ö. 1280 yılında Mısır’da II. Ramses ile Hititler arasında imzalanan anlaşmanın arabuluculuğunu da üst düzeyde bir sefir yapmıştır. Devlet büyüklerinin denkliği, karşılama, görüşme ve uğurlama konusunda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki uygulamaların bu günkü protokol kurallarının oluşumu ve gelişmesine kaynak oluşturduğu bilinmektedir. Protokol kurallarının uygulanmaması, aynı ülkenin fertlerinden çok devletler arasında ciddi uyuşmazlıklara ve çatışmalara sebebiyet vermiştir. Osmanlı’da ilk kez Fatih Sultan Mehmet döneminde düzenlenen Kanunname-i Al-i Osman ile protokol (teşrifat) kuralları belirlenmiştir.

Osmanlı Devleti’nde protokole büyük önem verilmiş protokol kuralları “Teşrifat Dersi” adıyla Osmanlı’ya devlet adamı yetiştiren “Mekteb-i Enderun”da yüzyıllarca okutulmuş; tanzimattan sonra Teşrifat Nazırlığı (Protokol Bakanlığı) kurulmuş; Devletin Protokol işlerinden Teşrifat Nazırı (Protokol Bakanı) sorumlu olmuştur. Protokol Osmanlılarda resmi alanda “teşrifat” sosyal alanda “adab-ı muaşeret” deyimi ile kullanılmıştır. Türkçe de resmi alanda “protokol” sosyal alanda “Saygı ve Nezaket kuralları” yada “Görgü kuralları” terimi kullanılmaktadır. Yönetimde protokol “Resmi görgü kuralları” dır. Geniş anlamda protokol, kamusal alan ve yaşamdaki törenlerde ve törensel etkinliklerde, resmi ilişki ve görüşmelerde, resmi yazışmalarda ve toplantılarda, kabul ve ziyaretlerde, davet ve ziyafetlerde yöntem ve biçim yönünden uyulması ve uygulanması gereken kurallar bütünü olarak ifade edilir. Türkiye Cumhuriyeti’nde devlet protokolünü düzenleme ve yürütme görevi 09.01.1927 tarihli ve 4511 sayılı Atatürk’ün imzaladığı Kararname ile Dışişleri Bakanlığına verilmiştir. Ayrıca 24.06.1994 tarihli ve 4009 sayılı Dışişleri Bakanlığının kuruluş ve görevleri hakkında kanunun 1/j maddesi gereğince “Türkiye Cumhuriyeti’nin Devlet ve Dışişleri protokolünü düzenlemek ve yürütmek görevi Dışişleri Bakanlığına aittir. Türkiye’de (Başkentte) uygulanmakta olan Devlet protokol listesi 4009 sayılı yasa gereğince Dışişleri Bakanlığı Protokol Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmaktadır. Resmi protokol kurallarına uymama hiyerarşiye riayet etmeme, resmi ortamlarda davranışlara dikkat etmeme, protokol listelerinde yapılan düzenlemeler kimi kişi ve kuruluşları rahatsız etmekte, resmi törenlerde ve törensel etkinliklerde, resmi davet ve ziyafetlerde, kabullerde, giriş ve oturma düzenlerinde sorunlar oluşmakta, kamuda huzursuzluklara ve sıkıntılara yol açmaktadır.

Günümüzde bu kuralların uygulayıcıları olan kamu kurum ve kuruluşlarındaki protokolden sorumlu protokol müdürleri, protokol uzmanları veya makamların Özel Kalem müdürlerinin bu alanda kendilerini yetiştirmiş olmaları meslektaşlarımız açısından önem arz etmektedir. Bütün bu konuları ihtiva eden ve kamuoyunu bilgilendirmek için Üniversitelerimizin sahasında uzman olan değerli bilim adamlarının da katkıları ile bir panel yapmayı ve sonuçlarını kamuoyu ile paylaşmayı planlamaktayız. Mesleğimizle ilgili konularda bir nebze de olsa katkı sağlayabilirsek bizim için büyük mutluluk vesilesi olacağı inancıyla selam ve saygılarımı sunarım.

                                                                                   Ünal KAYA

                                            Özel Kalem Müdürleri Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği

                                                                           Yönetim Kurulu Başkanı